Sau khi sinh con, nhiều mẹ bắt đầu nhận thấy đôi chân mình xuất gân xanh tím ngoằn ngoèo dưới da. Thực chất đây có thể là dấu hiệu của bệnh suy giãn tĩnh mạch chân. Bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn có thể gây đau nhức, sưng phù, thậm chí dẫn đến biến chứng nếu không được xử lý kịp thời. Vì vậy, nếu mẹ bỉm bị suy giãn tĩnh mạch chân thì đừng nên chủ quan. Hiểu đúng và chăm sóc kịp thời sẽ giúp mẹ vừa khỏe mạnh, vừa tự tin hơn trong hành trình làm mẹ.
Mục lục
1. Hiểu đúng về suy giãn tĩnh mạch chân
Suy giãn tĩnh mạch chân là tình trạng các tĩnh mạch chi dưới bị giãn rộng và yếu đi, khiến máu lưu thông kém, dễ bị ứ đọng và không trở về tim như bình thường. Khi các van bên trong tĩnh mạch bị hỏng hoặc hoạt động không hiệu quả, máu sẽ chảy ngược xuống chân và tích tụ lại, làm cho tĩnh mạch ngày càng phình to, nổi rõ dưới da thành những đường xanh tím, ngoằn ngoèo. Tình trạng này gây cảm giác nặng chân, mỏi chân, dễ chuột rút và nếu để lâu có thể dẫn đến sưng đau, viêm loét hoặc biến chứng nặng hơn.
So với giãn tĩnh mạch ở các vùng khác như thực quản hay hậu môn (trĩ), giãn tĩnh mạch chân có nguy cơ biến chứng cao hơn do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ trọng lực và tuần hoàn máu kém. Việc nhận biết sớm và hiểu đúng cơ chế hình thành bệnh giúp phụ nữ sau sinh chủ động phòng ngừa và điều trị hiệu quả, tránh để bệnh tiến triển thành suy tĩnh mạch mạn tính.
2. Vì sao phụ nữ sau sinh dễ bị suy giãn tĩnh mạch?
2.1. Thay đổi nội tiết tố khi mang thai và sau sinh
Trong thai kỳ và giai đoạn hẩu sản, cơ thể người phụ nữ có sự thay đổi lớn về nội tiết, đặc biệt là hormone progesterone tăng cao. Hormone này làm giãn cơ trơn thành mạch máu, khiến tĩnh mạch dễ bị giãn rộng và mất độ đàn hồi. Sau sinh, sự thay đổi nội tiết tiếp tục ảnh hưởng đến hệ thống tuần hoàn, làm tăng nguy cơ suy yếu các van tĩnh mạch.
2.2. Tăng áp lực lên tĩnh mạch do thai kỳ
Khi thai nhi phát triển, tử cung mở rộng và chèn ép lên các tĩnh mạch chậu và tĩnh mạch chủ dưới, nơi vận chuyển máu từ chân về tim. Áp lực này khiến dòng máu bị cản trở, gây ứ đọng ở chi dưới. Tình trạng này không chỉ xảy ra trong thai kỳ mà còn kéo dài sau sinh nếu thành mạch chưa hồi phục.
2.3. Ít vận động sau sinh
Sau khi sinh, nhiều phụ nữ dành phần lớn thời gian nghỉ ngơi, chăm con hoặc ngại vận động mạnh. Việc ngồi hoặc nằm lâu khiến máu ở chân khó lưu thông, làm tăng áp lực trong lòng tĩnh mạch và tạo điều kiện cho tình trạng giãn tĩnh mạch tiến triển nhanh hơn.
2.4. Ảnh hưởng của việc cho con bú và thức khuya
Cho con bú khiến cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng và nước, dễ làm máu trở nên đặc hơn, từ đó tăng nguy cơ ứ trệ tuần hoàn. Thêm vào đó, việc thức khuya, thiếu ngủ kéo dài làm rối loạn đồng hồ sinh học, ảnh hưởng đến quá trình phục hồi hệ mạch và sức đề kháng của cơ thể, trong đó có thành tĩnh mạch.
2.5. Di truyền và yếu tố cơ địa
Nếu trong gia đình có người từng bị giãn tĩnh mạch, nguy cơ mắc bệnh ở phụ nữ sau sinh sẽ cao hơn do yếu tố di truyền về cấu trúc thành mạch và van tĩnh mạch. Ngoài ra, những người có cơ địa dễ bị giữ nước, béo phì, hoặc mắc các bệnh về tuần hoàn máu từ trước cũng có khả năng phát triển bệnh cao hơn sau sinh.
3. Triệu chứng nhận biết sớm
Các mẹ bỉm sữa thường có xu hướng bỏ qua các dấu hiệu ban đầu của giãn tĩnh mạch vì cho rằng đó là mỏi mệt bình thường. Tuy nhiên, việc phát hiện sớm các biểu hiện sau sẽ giúp can thiệp kịp thời và hạn chế biến chứng lâu dài:
- Cảm giác nặng chân, đau mỏi: Đây là dấu hiệu phổ biến nhất, thường rõ rệt vào cuối ngày hoặc sau khi đứng hoặc nằm lâu. Mẹ bỉm cảm thấy chân “nặng như đeo chì”, đôi lúc kèm cảm giác tê mỏi, bứt rứt khó chịu, đặc biệt là vùng bắp chân.
- Chân sưng, phù nhẹ, nhất là cuối ngày: Phù chân xuất hiện nhẹ vào buổi chiều hoặc tối, dễ thấy ở vùng cổ chân và mu bàn chân. Khi ấn vào da sẽ thấy lõm nhẹ. Triệu chứng này thường giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc kê cao chân.
- Xuất hiện các đường gân xanh hoặc tím: Các tĩnh mạch nông bắt đầu nổi lên dưới da như những đường gân xanh, tím, thường ngoằn ngoèo và rõ hơn khi đứng lâu hoặc vận động. Ban đầu chỉ là vấn đề thẩm mỹ, nhưng về sau có thể kèm theo đau và phình to.
- Ngứa ran, chuột rút về đêm: Một số người cảm thấy ngứa hoặc châm chích da ở vùng chân, nhất là vào buổi tối. Chuột rút ban đêm ở bắp chân cũng là triệu chứng sớm đáng lưu ý, do tuần hoàn máu kém gây co thắt cơ.
4. Hậu quả nếu không điều trị kịp thời
Phụ nữ sau sinh thường ưu tiên chăm sóc con và gia đình, ít quan tâm đến sức khỏe của bản thân. Tuy nhiên, nếu bỏ qua các dấu hiệu giãn tĩnh mạch chân, bệnh có thể tiến triển âm thầm và gây ra những hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất, tinh thần và khả năng chăm sóc con nhỏ.
4.1. Loét chân, viêm tắc tĩnh mạch
Nhiều mẹ bỉm ban đầu chỉ cảm thấy đau nhức nhẹ nhưng để lâu, máu ứ đọng quá mức có thể gây viêm thành tĩnh mạch và dẫn đến loét da ở cổ chân, cẳng chân. Những vết loét này lâu lành, dễ nhiễm trùng, đau đớn và ảnh hưởng lớn đến việc đi lại, chăm con hằng ngày. Trong nhiều trường hợp, mẹ phải điều trị dài ngày, ảnh hưởng đến sữa và sinh hoạt gia đình.
4.2. Nguy cơ hình thành cục máu đông
Khi máu bị ứ đọng lâu ngày, nguy cơ hình thành cục máu đông (huyết khối tĩnh mạch sâu) tăng cao. Điều này cực kỳ nguy hiểm với phụ nữ sau sinh, vì cục máu đông có thể di chuyển lên phổi, gây thuyên tắc phổi, một biến chứng có thể đe dọa tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.
4.3. Ảnh hưởng thẩm mỹ và tâm lý
Những tĩnh mạch giãn ngoằn ngoèo, gân xanh tím nổi rõ khiến nhiều mẹ sau sinh tự ti, không dám mặc váy ngắn hay quần đùi, dù cơ thể đã trở về dáng. Sự thay đổi ngoại hình sau sinh cộng với những biểu hiện mất thẩm mỹ ở chân có thể khiến phụ nữ dễ stress, buồn bã, ảnh hưởng đến tâm lý và đời sống vợ chồng.
4.4. Biến chứng mạn tính không thể hồi phục
Nếu không điều trị sớm, thành tĩnh mạch sẽ ngày càng yếu và tổn thương không thể phục hồi. Lúc này, các biện pháp bảo tồn sẽ không còn hiệu quả, mẹ bỉm có thể phải can thiệp bằng laser, phẫu thuật hoặc tiêm xơ. Điều này vừa tốn kém thời gian, chi phí, vừa gây khó khăn trong việc chăm sóc con nhỏ, nhất là trong những năm tháng đầu đời cần sự hiện diện của mẹ nhiều nhất.
5. Phương pháp điều trị hiện nay
5.1. Điều trị bảo tồn
Đây là phương pháp không xâm lấn, thường được chỉ định khi tình trạng bệnh còn nhẹ hoặc để hỗ trợ sau các thủ thuật điều trị can thiệp. Đặc biệt phù hợp với các mẹ sau sinh muốn hồi phục tự nhiên, an toàn.
Mang vớ y khoa (vớ áp lực)
- Đây là loại vớ đặc biệt giúp ép nhẹ vào thành tĩnh mạch, từ đó hỗ trợ máu chảy ngược về tim dễ dàng hơn.
- Mang vớ đúng cách mỗi ngày có thể giảm cảm giác nặng chân, đau mỏi và ngăn bệnh tiến triển nặng hơn.
- Vớ có nhiều mức độ siết (áp lực), nên cần được đo đúng size và có chỉ định từ bác sĩ.
Uống thuốc hỗ trợ tĩnh mạch
- Là các loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng giúp tăng sức bền thành mạch, giảm sưng viêm và cải thiện lưu thông máu.
- Một số hoạt chất thường gặp: Diosmin, Hesperidin, Rutin, Horse chestnut…
- Tuy nhiên, không tự ý dùng thuốc khi đang cho con bú, nên hỏi bác sĩ để đảm bảo an toàn cho bé.
Thay đổi lối sống, thói quen sinh hoạt
- Không đứng/ngồi một chỗ quá lâu, nên đi lại nhẹ nhàng thường xuyên.
- Kê cao chân khi nằm hoặc khi cho con bú.
- Tập các bài thể dục nhẹ cho chân như nâng gót, xoay cổ chân, đi bộ.
- Kiểm soát cân nặng sau sinh giúp giảm áp lực lên hệ tĩnh mạch.
5.2. Điều trị can thiệp
Nếu mẹ đã thử thay đổi thói quen, dùng thuốc nhưng vẫn bị đau nhức, chân ngày càng nổi nhiều gân xanh hơn, hoặc xuất hiện biến chứng (như sạm da, lở loét), bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp can thiệp hiện đại. Các kỹ thuật ngày nay ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh, mẹ hoàn toàn yên tâm.
Laser nội mạch (EVLT)
Phương pháp này sử dụng một sợi laser siêu nhỏ đưa vào tĩnh mạch bị giãn. Khi laser hoạt động, nó sẽ phát ra tia sáng với nhiệt độ cao, làm thành tĩnh mạch bị hỏng co lại và đóng kín lại. Sau một thời gian, đoạn tĩnh mạch đó sẽ được cơ thể tự tiêu biến đi. Mẹ hoàn toàn không cần lo sợ vì phương pháp này hầu như không gây đau, không cần cắt rạch nhiều và đặc biệt là có thể đi lại ngay sau khi thực hiện, rất tiện lợi cho những mẹ đang chăm em bé.
Sóng cao tần (RFA)
Tương tự như laser, sóng cao tần (RFA) cũng là một công nghệ điều trị bằng năng lượng nhiệt. Nhưng thay vì dùng ánh sáng laser, phương pháp này sử dụng sóng radio tần số cao để tạo nhiệt bên trong lòng tĩnh mạch. Nhiệt lượng này sẽ làm cho đoạn mạch bị hư co lại và dần biến mất. RFA được đánh giá là nhẹ nhàng hơn cả laser, vì ít gây cảm giác nóng rát, nên rất phù hợp với những mẹ sợ đau hoặc có cơ địa nhạy cảm sau sinh. Quá trình điều trị chỉ mất khoảng 30-60 phút và mẹ có thể sinh hoạt bình thường ngay trong ngày.
Tiêm xơ (Sclerotherapy)
Đối với những trường hợp giãn mạch nhỏ, tĩnh mạch mạng nhện hay tĩnh mạch nông dưới da, phương pháp tiêm xơ (sclerotherapy) là một lựa chọn rất hiệu quả. Bác sĩ sẽ tiêm trực tiếp một loại thuốc đặc biệt vào mạch máu bị giãn, khiến mạch này bị xơ hóa từ bên trong và dần dần biến mất khỏi bề mặt da. Phương pháp này hầu như không đau, nhưng có thể cần làm nhiều lần để đạt được kết quả như mong muốn, vì mỗi lần chỉ xử lý được một số lượng mạch nhất định. Tiêm xơ được xem như bước đệm giúp cải thiện về mặt thẩm mỹ cho đôi chân của mẹ.
Bơm keo sinh học (VenaSeal)
Một phương pháp mới hơn, được nhiều mẹ lựa chọn vì sự nhẹ nhàng và hiện đại, đó là dán keo sinh học (hay còn gọi là VenaSeal). Đây là kỹ thuật dùng một loại “keo y khoa” đặc biệt, được đưa vào trong tĩnh mạch bị giãn để dán kín lại đoạn mạch đó. Không cần dùng nhiệt, không gây nóng hay bỏng rát, cũng không cần mặc vớ y khoa sau thủ thuật điều này đặc biệt tiện cho các mẹ đang bận rộn với việc chăm con nhỏ. Chính vì vậy, VenaSeal đang ngày càng trở nên phổ biến và được xem là giải pháp “êm dịu” nhất trong các lựa chọn can thiệp hiện nay.
Phẫu thuật tĩnh mạch (Stripping hoặc cắt bỏ tĩnh mạch)
Trong một số trường hợp đặc biệt khi tĩnh mạch bị giãn quá lớn, quá phức tạp, hoặc đã có biến chứng nặng như viêm loét chân, suy tĩnh mạch mạn tính thì bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ tĩnh mạch (stripping). Đây là phương pháp truyền thống, đòi hỏi gây mê và có thời gian hồi phục lâu hơn so với các kỹ thuật hiện đại kể trên. Tuy không phải là lựa chọn ưu tiên ban đầu, nhưng với những trường hợp nặng, phẫu thuật vẫn mang lại hiệu quả điều trị tốt nếu được thực hiện đúng chỉ định và đúng kỹ thuật.
Suy giãn tĩnh mạch chân là tình trạng phổ biến ở phụ nữ sau sinh, nếu được phát hiện sớm, mẹ hoàn toàn có thể cải thiện bằng những biện pháp đơn giản như mang vớ y khoa, tập luyện nhẹ nhàng và thay đổi thói quen sinh hoạt. Trong trường hợp nặng hơn, các phương pháp can thiệp hiện đại như laser, sóng cao tần hay dán keo sinh học đều mang lại hiệu quả nhanh chóng và an toàn. Chủ động điều trị không chỉ giúp mẹ giảm đau nhức, ngăn biến chứng mà còn lấy lại sự tự tin trong cuộc sống thường ngày.
