Tìm hiểu đầy đủ 12 nguyên nhân hàng đầu gây bệnh trĩ

Bệnh trĩ không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy nhận biết được đầy đủ các nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp bạn phòng tránh hiệu quả hơn. Hãy cùng tìm hiểu 12 nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh trĩ trong bài viết này để có cái nhìn tổng quan và đúng đắn hơn về căn bệnh này.

1. Ngồi quá lâu hoặc đứng quá lâu

Khi chúng ta ngồi hoặc đứng bất động trong thời gian dài, trọng lượng cơ thể sẽ dồn ép xuống đáy chậu. Điều này khiến các tĩnh mạch quanh hậu môn phải chịu áp lực lớn, máu lưu thông kém đi, dễ dẫn đến tình trạng giãn và sưng phồng. Nếu không được cải thiện kịp thời, hiện tượng này sẽ tiến triển âm thầm và trở thành tiền đề cho sự hình thành của bệnh trĩ.

Ban đầu, người bệnh có thể chỉ cảm thấy nặng tức hoặc hơi khó chịu vùng hậu môn, nhất là sau khi ngồi hoặc đứng lâu. Theo thời gian, cảm giác đau rát khi đại tiện bắt đầu xuất hiện, kéo theo tình trạng sa búi trĩ, một dấu hiệu cho thấy các tĩnh mạch ở vùng này đã bị tổn thương nghiêm trọng và bệnh đang bước vào giai đoạn rõ rệt hơn.

2. Lười vận động thể chất

Nhiều người ngồi làm việc hàng giờ ở văn phòng, rồi về nhà lại tiếp tục ngồi hoặc nằm nghỉ. Việc ít vận động này gây ra nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, đặc biệt là hệ tiêu hóa.

Khi không vận động đủ, nhu động ruột sẽ yếu đi. Phân di chuyển chậm, dễ bị khô cứng và gây táo bón. Táo bón kéo dài khiến người bệnh phải rặn nhiều khi đi vệ sinh, từ đó làm tăng áp lực lên tĩnh mạch ở hậu môn.

Không chỉ tiêu hóa bị ảnh hưởng, tuần hoàn máu ở vùng bụng dưới cũng kém đi. Các tĩnh mạch bị chèn ép lâu ngày sẽ phình to, sưng lên dẫn đến bệnh trĩ và khiến bệnh tiến triển nhanh hơn.

3. Căng thẳng kéo dài

Nhiều người không nghĩ rằng stress kéo dài cũng có thể gây ra bệnh trĩ. Nhưng thực tế, căng thẳng ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của đường ruột và mạch máu.

Khi bị stress, hệ thần kinh tự chủ dễ bị rối loạn. Điều này khiến nhu động ruột hoạt động bất thường, dẫn đến tình trạng tiêu chảy, táo bón hoặc đại tiện không đều. Đây đều là các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc trĩ.

Không dừng lại ở đó, người bị trĩ thường thêm lo lắng vì đau rát, chảy máu hoặc khó chịu khi đi vệ sinh. Cảm giác này khiến tâm lý càng căng thẳng, tạo thành vòng luẩn quẩn: stress  – rối loạn tiêu hóa – trĩ – stress nặng hơn.

4. Chế độ ăn uống và hệ tiêu hóa 

Chế độ ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng đại tiện. Rối loạn tiêu hóa kéo dài sẽ làm tổn thương vùng hậu môn và dẫn đến hình thành bệnh trĩ.

Chất xơ và nước là hai yếu tố rất quan trọng cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Chất xơ có nhiều trong rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt. Nó giúp tạo khối phân mềm, giữ nước trong phân và giúp đại tiện dễ dàng hơn.

Nếu ăn thiếu chất xơ, phân sẽ khô, nhỏ và khó di chuyển. Người bệnh phải rặn mạnh khi đi vệ sinh, làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch ở hậu môn dễ gây ra trĩ.

Nước cũng quan trọng không kém. Nếu uống ít nước, ruột sẽ hút bớt nước trong phân, khiến phân càng cứng hơn. Điều này làm táo bón dễ xảy ra và bệnh trĩ dễ xuất hiện hơn.

5. Thói quen nhịn đại tiện

Nhiều người có thói quen nhịn đại tiện vì bận rộn, ngại vệ sinh nơi công cộng hoặc không muốn rời khỏi chỗ làm. Tuy nhiên, việc nhịn này gây nhiều hại cho hệ tiêu hóa.

Khi nhịn, phân bị giữ lâu trong trực tràng, nước trong phân bị hút lại nhiều hơn khiến phân trở nên rất khô cứng. Hơn nữa, thói quen nhịn thường xuyên còn làm giảm phản xạ tự nhiên của cơ thể khi muốn đi vệ sinh.

Kết quả là người bệnh dễ bị táo bón kéo dài. Khi đi đại tiện, phải rặn nhiều làm tăng áp lực lên các mạch máu ở hậu môn, gây giãn tĩnh mạch và hình thành bệnh trĩ.

6. Táo bón mạn tính và tiêu chảy kéo dài

Táo bón mãn tính và tiêu chảy kéo dài đều là những rối loạn đại tiện thường gặp và đều có thể dẫn đến bệnh trĩ nếu không được xử lý đúng cách.

Táo bón mãn tính khiến phân cứng, phải rặn nhiều khi đi vệ sinh. Việc rặn mạnh và lâu ngày gây áp lực lớn lên các tĩnh mạch ở hậu môn, làm chúng phình giãn và tổn thương. Táo bón lâu ngày còn làm tăng nguy cơ viêm nhiễm, chảy máu và đau rát.

Ngược lại, tiêu chảy kéo dài cũng gây ra kích thích và tổn thương niêm mạc hậu môn. Việc đi vệ sinh liên tục và phân lỏng làm vùng hậu môn bị ẩm ướt, dễ bị viêm và tổn thương. Tình trạng này cũng làm cho các tĩnh mạch quanh hậu môn bị suy yếu và dễ hình thành trĩ.

Do đó, duy trì thói quen đại tiện đều đặn, tránh táo bón và tiêu chảy kéo dài là rất quan trọng để phòng ngừa và giảm thiểu bệnh trĩ.

7. Tuổi tác và sự lão hóa

Khi tuổi tác tăng lên, thành mạch máu, bao gồm các tĩnh mạch quanh hậu môn, sẽ dần yếu đi, mất tính đàn hồi. Điều này làm cho các tĩnh mạch dễ bị giãn và phình to hơn khi chịu áp lực. Vì vậy, người cao tuổi thường có nguy cơ mắc bệnh trĩ cao hơn so với người trẻ.

8. Mang thai, sinh nở

Phụ nữ trong giai đoạn mang thai và sau sinh thường có nguy cơ cao bị bệnh trĩ do nhiều nguyên nhân kết hợp. Trong thai kỳ, tử cung ngày càng lớn gây áp lực lên các tĩnh mạch vùng chậu, làm cản trở tuần hoàn máu ở khu vực hậu môn – trực tràng. Áp lực này khiến máu khó lưu thông, tạo điều kiện cho các tĩnh mạch bị giãn và sưng phồng.

Bên cạnh đó, sự thay đổi mạnh mẽ của hormone progesterone trong thai kỳ làm giãn cơ trơn, bao gồm cả thành mạch máu. Thành mạch trở nên mềm và dễ giãn hơn, làm tăng nguy cơ hình thành búi trĩ. Hormone này cũng làm giảm nhu động ruột, dẫn đến táo bón, một trong những yếu tố chính gây trĩ.

Quá trình sinh nở là lúc áp lực lên vùng hậu môn tăng lên đột ngột khi sản phụ rặn đẻ, dễ gây tổn thương và giãn các tĩnh mạch hậu môn. Chính vì vậy, nhiều phụ nữ sau sinh thường xuất hiện hoặc tái phát bệnh trĩ.

9. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn

Quan hệ tình dục qua đường hậu môn là một trong những nguyên nhân có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ. Lý do chính là vì vùng hậu môn có nhiều tĩnh mạch nhỏ rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương.

Khi quan hệ qua đường hậu môn, các tĩnh mạch này có thể bị kéo giãn hoặc tổn thương do ma sát và áp lực mạnh. Nếu lực tác động quá lớn hoặc thường xuyên, thành mạch máu sẽ bị suy yếu, giãn nở và sưng lên, dẫn đến hình thành búi trĩ.

Ngoài ra, quan hệ qua đường hậu môn cũng dễ gây ra các vết rách nhỏ (rách hậu môn) hoặc viêm nhiễm, làm tăng nguy cơ sưng tấy, đau rát và gây khó chịu ở vùng hậu môn.

Vì vậy, nếu quan hệ qua đường hậu môn, cần có biện pháp bảo vệ như dùng bao cao su, làm sạch kỹ càng và tránh tác động mạnh để giảm nguy cơ tổn thương và mắc bệnh trĩ.

10. Làm việc nặng nhọc

Công việc nặng nhọc, mang vác vật nặng thường xuyên tạo áp lực lớn lên vùng bụng và đáy chậu. Khi nâng hoặc khiêng vật nặng, người ta thường phải rặn hoặc gồng cơ bụng, làm tăng áp lực bên trong ổ bụng và các tĩnh mạch vùng hậu môn.

Áp lực này đẩy máu dồn về các tĩnh mạch hậu môn, khiến chúng bị căng giãn quá mức. Nếu áp lực kéo dài và lặp lại nhiều lần, thành tĩnh mạch bị tổn thương, giãn rộng và sưng phồng tạo thành búi trĩ.

Ngoài ra, công việc nặng còn làm người ta ít có thời gian vận động nhẹ nhàng, dẫn đến tuần hoàn máu kém hiệu quả, càng làm tăng nguy cơ trĩ.

Vì vậy, những người làm công việc mang vác, lao động nặng dễ bị bệnh trĩ nếu không biết cách nghỉ ngơi và bảo vệ sức khỏe phù hợp.

11. Tác dụng phụ của thuốc

• Thuốc nhuận tràng: Dùng thuốc nhuận tràng kéo dài hoặc lạm dụng có thể gây kích thích niêm mạc ruột, dẫn đến rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài hoặc táo bón luân phiên. Tình trạng này làm tăng áp lực lên vùng hậu môn khi đại tiện, gây tổn thương và giãn tĩnh mạch hậu môn, thúc đẩy hình thành trĩ.
• Thuốc tránh thai: Một số loại thuốc tránh thai có thành phần hormone estrogen và progesterone ảnh hưởng đến sự giãn nở của thành mạch máu. Hormone này làm giảm tính đàn hồi và làm thành mạch dễ bị giãn, từ đó tăng nguy cơ trĩ, đặc biệt ở phụ nữ có yếu tố nguy cơ khác như táo bón hoặc thai kỳ.
• Thuốc gây táo bón: Một số thuốc như thuốc giảm đau nhóm opioid, thuốc chống trầm cảm hay thuốc lợi tiểu có thể gây táo bón do làm chậm nhu động ruột. Táo bón kéo dài làm tăng áp lực khi rặn đại tiện, gây giãn tĩnh mạch hậu môn.

12. Các bệnh lý nền

• Bệnh tiêu hóa: Các bệnh như viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích (IBS) gây rối loạn nhu động ruột, dẫn đến táo bón hoặc tiêu chảy mãn tính, kéo theo nguy cơ trĩ tăng cao do áp lực lên hậu môn.
• Bệnh gan mật: Bệnh lý gan gây tăng áp lực tĩnh mạch cửa (ví dụ như xơ gan) làm cản trở tuần hoàn máu vùng ổ bụng và chậu. Sự tắc nghẽn này khiến máu dồn ứ ở tĩnh mạch hậu môn, dễ làm hình thành và làm nặng thêm bệnh trĩ.
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến gan mà còn gây áp lực ngược dòng lên các tĩnh mạch vùng chậu và hậu môn, làm giãn mạch, sưng phồng búi trĩ.

Như vậy, bệnh trĩ xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống, đến các yếu tố di truyền và bệnh lý nền. Việc hiểu rõ và nhận biết đầy đủ nguyên nhân gây bệnh trĩ sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh trĩ hiệu quả. Hãy chú ý duy trì lối sống lành mạnh, vận động đều đặn, ăn uống hợp lý và thăm khám kịp thời khi có dấu hiệu bất thường để bảo vệ sức khỏe, tránh những phiền toái do bệnh trĩ gây ra.