Trĩ ngoại tắc mạch là một biến chứng thường gặp nhưng lại dễ bị nhầm lẫn với các dạng đau hậu môn khác. Tình trạng này xảy ra khi mạch máu trong búi trĩ ngoại bị vỡ, hình thành cục máu đông dưới da, gây sưng đau dữ dội. Dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng trĩ ngoại tắc mạch có thể ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống nếu không được nhận biết và xử lý kịp thời. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, các phương pháp điều trị cũng như cách phòng ngừa hiệu quả.
Mục lục
Trĩ ngoại tắc mạch là gì?
Tắc mạch trĩ ngoại là một tình trạng cấp tính xảy ra khi một mạch máu trong búi trĩ ngoại bị vỡ, dẫn đến hình thành cục máu đông (huyết khối) nằm dưới da vùng rìa hậu môn. Tình trạng này gây ra đau đột ngột, sưng và cảm giác vướng cộm rất khó chịu cho người bệnh.
Triệu chứng đặc trưng khi tắc mạch trĩ ngoại
Dưới đây là phân tích chuyên sâu và chi tiết về triệu chứng đặc trưng của tắc mạch trĩ ngoại, giúp bạn hiểu rõ để nhận biết sớm, không nhầm lẫn với các bệnh hậu môn khác và đưa ra quyết định điều trị đúng lúc.
1. Đau cấp tính và dữ dội
Tình trạng đau cấp tính dữ dội là do cục máu đông hình thành trong búi trĩ chèn ép mô xung quanh, gây sưng, viêm và kích thích các đầu dây thần kinh cảm giác dưới da hậu môn.
Đặc điểm:
- Đau xuất hiện đột ngột mà không có dấu hiệu báo trước.
- Cảm giác đau rát, nhói hoặc như dao cắt, không chỉ lúc đi vệ sinh mà cả khi ngồi, đi lại hay thay đổi tư thế.
2. Xuất hiện khối sưng, cứng ở rìa hậu môn
Hình dạng và cảm nhận:
- Sờ thấy một khối tròn hoặc bầu dục, hơi nhô ra ở mép hậu môn.
- Rất cứng, ấn vào thấy đau, không co lại khi nghỉ ngơi.
- Có thể có một hoặc nhiều cục máu đông, tùy mức độ tổn thương mạch máu.
Màu sắc: Thường màu xanh tím hoặc tím sẫm, do máu bị ứ đọng và thiếu oxy.
3. Sưng, phù nề vùng da quanh hậu môn
Biểu hiện:
- Da hậu môn xung quanh khối trĩ có thể đỏ, nóng, căng.
- Khi ngồi hoặc cọ sát với quần áo, người bệnh cảm thấy căng tức, vướng víu như có vật cản ở hậu môn.
Đây là dấu hiệu đi kèm phổ biến khi búi trĩ tắc mạch bị viêm phản ứng.
4. Không chảy máu (hoặc rất hiếm)
Trái với các loại trĩ khác, tắc mạch trĩ ngoại thường không gây chảy máu.
Nếu có máu, thường là do:
- Cục máu đông tự vỡ ra, hoặc
- Chọc nặn sai cách tại nhà, gây loét và chảy máu.
5. Ngứa rát hoặc khó chịu vùng hậu môn
Dù không phải triệu chứng chính, nhưng viêm nhiễm nhẹ quanh vùng trĩ có thể gây:
- Ngứa, châm chích
- Khó chịu kéo dài, đặc biệt sau khi vệ sinh
Đối tượng dễ mắc tắc mạch trĩ ngoại
1. Người bị táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài
Việc rặn mạnh khi đi đại tiện làm tăng áp lực trong hậu môn, dễ gây vỡ mạch máu trĩ. Táo bón mãn tính hoặc tiêu chảy nhiều lần khiến vùng trĩ liên tục chịu tổn thương, tạo điều kiện hình thành cục máu đông trong búi trĩ ngoại.
2. Người ngồi nhiều, ít vận động
Ngồi lâu, đặc biệt ở tư thế tĩnh, làm máu kém lưu thông ở vùng hậu môn – trực tràng. Điều này khiến áp lực dồn lên búi trĩ và dễ gây tắc nghẽn mạch máu, nhất là ở nhân viên văn phòng hoặc tài xế.
3. Phụ nữ mang thai và sau sinh
Sự phát triển của thai nhi gây chèn ép vùng tiểu khung, làm giãn tĩnh mạch trĩ. Việc rặn sinh hoặc táo bón sau sinh càng làm tăng nguy cơ xuất hiện cục máu đông trong trĩ ngoại.
4. Người thừa cân, béo phì
Cân nặng lớn tạo áp lực thường xuyên lên vùng hậu môn. Béo phì cũng thường đi kèm chế độ ăn ít chất xơ và ít vận động, làm tăng nguy cơ táo bón và tắc mạch trĩ.
5. Người thường xuyên mang vác nặng hoặc tập luyện quá sức
Các hoạt động như nâng tạ nặng, bưng bê vật nặng khiến áp lực ổ bụng tăng đột ngột. Điều này dễ làm vỡ mạch máu búi trĩ và hình thành cục máu đông dưới da.
6. Người bị bệnh gan mãn tính (như xơ gan)
Xơ gan làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa, dẫn đến ứ máu tại vùng trực tràng – hậu môn. Máu khó lưu thông dễ dẫn tới hình thành huyết khối trong trĩ ngoại.
7. Người từng bị trĩ ngoại
Các búi trĩ từng bị tổn thương có thành mạch yếu và giãn rộng, rất dễ tái phát tắc mạch nếu không thay đổi lối sống. Trường hợp tái phát thường gây đau đớn nhiều hơn lần đầu.
8. Người hút thuốc lá, uống rượu thường xuyên
Chất kích thích như nicotine và cồn gây tổn hại thành mạch máu, làm tăng nguy cơ vỡ mạch và đông máu. Đồng thời, rượu còn ảnh hưởng đến chức năng gan – yếu tố gián tiếp gây trĩ.
9. Người quan hệ tình dục qua đường hậu môn
Hậu môn không có khả năng đàn hồi như âm đạo nên rất dễ tổn thương khi quan hệ. Việc cọ xát và giãn nở quá mức có thể gây viêm nhiễm, tụ máu và dẫn đến tắc mạch trĩ ngoại.
Điều trị tắc mạch trĩ ngoại
Việc điều trị tắc mạch trĩ ngoại cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá và chỉ định, tùy thuộc vào thời gian xuất hiện huyết khối, kích thước và mức độ đau:
Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật):
- Áp dụng cho các trường hợp tắc mạch nhẹ, hoặc khi huyết khối đã hình thành quá 72 giờ và cơn đau đã bắt đầu giảm.
- Bao gồm: Thuốc giảm đau (Paracetamol, Ibuprofen), thuốc bôi hoặc đặt hậu môn chứa thuốc tê và chống viêm, ngâm hậu môn trong nước ấm (sitz bath) vài lần mỗi ngày để giúp giảm sưng và đau, chườm lạnh.
- Mục tiêu là giảm triệu chứng và chờ đợi cục máu đông tự tiêu đi (quá trình này có thể mất vài tuần).
Cắt bỏ huyết khối (Thrombectomy):
- Chỉ định ưu tiên: Đây là phương pháp hiệu quả nhất để giảm đau nhanh chóng và được khuyến nghị nếu người bệnh đến khám trong vòng 48-72 giờ đầu sau khi xuất hiện huyết khối, khi cơn đau còn rất dữ dội.
- Cách thực hiện: Bác sĩ sẽ gây tê cục bộ vùng hậu môn, sau đó rạch một đường nhỏ trên búi trĩ để loại bỏ cục máu đông. Vết rạch thường được để hở để tự lành.
- Ưu điểm: Giảm đau gần như ngay lập tức, hồi phục nhanh hơn so với việc chờ đợi tự tiêu và giảm nguy cơ tái phát huyết khối tại vị trí đó.
Phẫu thuật cắt trĩ ngoại:
Nếu búi trĩ ngoại bị tắc mạch quá lớn, phức tạp, hoặc tình trạng tắc mạch tái phát nhiều lần gây ảnh hưởng nghiêm trọng, bác sĩ có thể xem xét phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ búi trĩ ngoại đó.
Quan trọng nhất, khi có dấu hiệu đau đột ngột và dữ dội ở hậu môn kèm theo khối sưng, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc chẩn đoán và can thiệp kịp thời không chỉ giúp giảm đau hiệu quả mà còn ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng hơn, đảm bảo sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho bạn.
