Trĩ ngoại là một trong những vấn đề phổ biến ở vùng hậu môn – trực tràng, gây ra nhiều phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày. Tùy theo mức độ tiến triển, trĩ ngoại được chia thành nhiều cấp độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, với các biểu hiện như đau rát, ngứa ngáy, chảy máu và sa búi trĩ. Việc nhận biết sớm các cấp độ của bệnh không chỉ giúp người bệnh có hướng điều trị phù hợp mà còn hạn chế nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu rõ hơn về từng cấp độ của trĩ ngoại để có cái nhìn tổng quan và chủ động chăm sóc sức khỏe hiệu quả.
Mục lục
Trĩ ngoại là gì?
Trĩ ngoại là một dạng của bệnh trĩ, xảy ra khi các tĩnh mạch dưới da xung quanh rìa hậu môn bị sưng phồng và viêm. Không giống như trĩ nội hình thành bên trong ống hậu môn và có thể sa ra ngoài, trĩ ngoại nằm ở bên ngoài hậu môn, dưới đường lược (ranh giới giữa niêm mạc trực tràng và da hậu môn) và luôn có thể nhìn hoặc sờ thấy.
Về mức độ phổ biến, trĩ nội thường gặp hơn so với trĩ ngoại, đặc biệt ở giai đoạn sớm vì người bệnh ít khi nhận ra triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, trĩ ngoại lại gây khó chịu nhiều hơn, do nằm ở vị trí nhạy cảm, dễ bị cọ xát, viêm nhiễm và đau đớn khi ngồi, vận động hoặc đại tiện.
Trĩ ngoại thường xuất hiện ở những người đã có vấn đề trĩ kéo dài hoặc có thói quen rặn mạnh khi đi đại tiện, lao động nặng, hoặc thường xuyên đứng/ngồi quá lâu mà không thay đổi tư thế. Trĩ ngoại cũng dễ phát triển hơn ở người lớn tuổi do thành tĩnh mạch suy yếu theo thời gian.
Phân biệt 4 cấp độ của bệnh trĩ ngoại
Bệnh trĩ ngoại được chia thành 4 cấp độ dựa trên mức độ phát triển của búi trĩ, triệu chứng lâm sàng và mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt của người bệnh. Việc phân loại giúp người bệnh nhận biết chính xác tình trạng của mình và có hướng điều trị phù hợp.
Trĩ ngoại độ 1
Đặc điểm búi trĩ: Búi trĩ nhỏ, thường có kích thước tương đương hạt đậu hoặc hạt ngô, nằm ngay dưới da rìa hậu môn. Ở giai đoạn này, người bệnh thường chủ quan vì triệu chứng còn mờ nhạt.
Triệu chứng:
- Cảm giác ngứa ngáy nhẹ, hơi cộm ở vùng hậu môn.
- Có thể xuất hiện khó chịu nhẹ khi ngồi lâu, vận động mạnh hoặc sau khi đi đại tiện.
- Không có hiện tượng chảy máu hoặc rất hiếm.
Trĩ ngoại độ 2
Đặc điểm búi trĩ: Búi trĩ phát triển lớn hơn, có thể sờ thấy rõ bằng tay. Đây là giai đoạn dễ bị viêm nếu không vệ sinh đúng cách.
Triệu chứng:
- Cảm giác cộm rõ rệt, đau rát khi đi đại tiện.
- Có thể xảy ra chảy máu nhẹ (thường lẫn trong phân hoặc dính trên giấy vệ sinh).
- Tiết dịch hậu môn có thể xuất hiện, gây ẩm ướt và mùi hôi khó chịu.
Trĩ ngoại độ 3
Đặc điểm búi trĩ: Búi trĩ phình to, nổi rõ ngoài hậu môn, có thể có màu tím sẫm nếu bị tụ máu. Giai đoạn này cần được can thiệp y tế, tránh để biến chứng lan rộng.
Triệu chứng:
- Đau dữ dội và liên tục, nhất là khi ngồi, vận động hoặc đi đại tiện.
- Tắc mạch trĩ: hình thành cục máu đông trong búi trĩ, gây sưng, cứng, tím tái và đau nhói.
- Chảy máu nhiều hơn, có thể thành tia hoặc thành giọt.
- Khó khăn khi vệ sinh và sinh hoạt hàng ngày.
Trĩ ngoại độ 4
Đặc điểm búi trĩ: Búi trĩ to, sa hẳn ra ngoài, thường xuyên lủng lẳng, sưng nề và có thể chuyển sang màu đen nếu hoại tử. Đây là giai đoạn nguy hiểm, bắt buộc phải phẫu thuật, đôi khi cần cấp cứu nếu có dấu hiệu hoại tử, nhiễm trùng nặng hoặc thiếu máu.
Triệu chứng:
- Đau dữ dội, dai dẳng, không thuyên giảm khi nghỉ ngơi.
- Chảy máu nhiều mỗi lần đi đại tiện, có thể gây mất máu kéo dài.
- Viêm nhiễm nặng, có mùi hôi, tiết dịch mủ nếu có bội nhiễm.
- Người bệnh gặp khó khăn nghiêm trọng trong sinh hoạt, ảnh hưởng tâm lý.
Các phương pháp điều trị phù hợp cho trĩ ngoại theo cấp độ
Trĩ ngoại độ 1: Điều trị bảo tồn là ưu tiên
Ở giai đoạn sớm này, búi trĩ còn nhỏ, triệu chứng còn nhẹ và chưa gây nhiều đau đớn. Mục tiêu điều trị là kiểm soát triệu chứng và ngăn chặn bệnh tiến triển. Các biện pháp chủ yếu gồm:
- Thay đổi lối sống: Tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn, uống đủ nước, hạn chế ngồi lâu hoặc rặn khi đi vệ sinh.
- Sử dụng thuốc bôi hoặc viên đặt: Giúp giảm ngứa, sát khuẩn vùng hậu môn, chống viêm nhẹ.
- Tập thói quen đại tiện đúng giờ: Không nhịn đi tiêu, tránh đọc báo hay dùng điện thoại khi ngồi bồn cầu.
Nếu thực hiện đều đặn, phần lớn bệnh nhân có thể kiểm soát triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển mà không cần can thiệp y tế phức tạp.
Trĩ ngoại độ 2: Kết hợp thuốc và chăm sóc hậu môn
Khi búi trĩ phát triển lớn hơn và bắt đầu gây đau rát, tiết dịch hoặc chảy máu, điều trị cần mang tính chủ động hơn. Mục tiêu lúc này là giảm viêm,kiểm soát chảy máu làm co búi trĩ.
- Thuốc điều trị tại chỗ: Sử dụng các loại thuốc bôi hoặc thuốc đặt hậu môn có chứa hydrocortisone, lidocaine hoặc kháng sinh nếu có dấu hiệu viêm.
- Thuốc uống hỗ trợ tĩnh mạch (diosmin, hesperidin): Giúp tăng độ bền thành mạch và giảm sưng nề búi trĩ.
- Ngâm hậu môn với nước ấm từ 10-15 phút/ngày giúp giảm đau và kháng khuẩn tự nhiên.
- Khám chuyên khoa nếu triệu chứng không cải thiện sau 1-2 tuần điều trị tại nhà.
Trĩ ngoại độ 3: Can thiệp y tế để tránh biến chứng
Đây là giai đoạn bệnh nhân thường cảm thấy đau đớn dữ dội, kèm theo hiện tượng búi trĩ sưng to, tím tái hoặc chảy máu nhiều. Nhiều trường hợp có hiện tượng tắc mạch trĩ, gây ra cục máu đông ngay trong búi trĩ.
- Khám chuyên khoa hậu môn – trực tràng là bắt buộc ở giai đoạn này.
- Rạch tháo huyết khối búi trĩ: Là thủ thuật ngoại trú phổ biến, giúp giải phóng cục máu đông, giảm đau nhanh chóng.
- Thuốc giảm đau và kháng viêm đường uống có thể được chỉ định tạm thời.
- Theo dõi sát sau thủ thuật để tránh tái phát huyết khối hoặc nhiễm trùng thứ phát.
Nếu điều trị bảo tồn thất bại hoặc búi trĩ tiếp tục phát triển, bệnh nhân sẽ được chỉ định phẫu thuật cắt trĩ.
Trĩ ngoại độ 4: Phẫu thuật
Ở cấp độ này, búi trĩ phát triển quá lớn, đau đớn dữ dội và có thể hoại tử. Người bệnh có thể mất máu nhiều và gặp rối loạn sinh hoạt nghiêm trọng. Không có phương pháp nào ngoài phẫu thuật có thể giải quyết dứt điểm tình trạng này.
- Cắt trĩ bằng phương pháp Milligan-Morgan hoặc Ferguson: Là hai kỹ thuật truyền thống phổ biến, hiệu quả cao.
- Phẫu thuật bằng sóng cao tần hoặc laser: Ít đau hơn, thời gian hồi phục nhanh hơn nhưng chi phí cao hơn.
- Chăm sóc sau mổ: Cần theo dõi sát tình trạng vết thương, đảm bảo chế độ ăn uống hợp lý, ngăn ngừa táo bón để tránh tái phát.
Người bệnh không nên trì hoãn điều trị ở giai đoạn này vì nguy cơ biến chứng toàn thân (nhiễm trùng máu, hoại tử vùng hậu môn) là hoàn toàn có thể xảy ra.
Việc điều trị đúng cách, kết hợp giữa phương pháp y học hiện đại và chăm sóc tại nhà, đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa tiến triển của bệnh. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị không chỉ phụ thuộc vào thuốc hay liệu pháp can thiệp, mà còn đến từ sự chủ động của người bệnh trong việc duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống hợp lý và thói quen vận động phù hợp.
